ترجمه و تولید محتوا جلسه چهارم از درس ۳  دوره میانی آموزش تولید محتوای دیاکوبین

من مترجم نیستم اما سال‌ها است که با مترجمان بسیاری در حوزه تولید محتوا کار کرده‌‌ام. خودم هم گاهی دست به ترجمه می‌زنم. اما در این در این درس از آکادمی آموزش تولید محتوای دیاکوبین قرار نیست ترجمه و چند و چون آن را به شما بیاموزم. شما با آموختن زبان و البته نه فقط زبان‌های فرنگی، می‌توانید مترجم شوید. در ادامه کار می‌گویم که چقدر باید زبان بیاموزید تا مترجم خوبی باشید. هدف من در این درس آن است که به شما بگویم چه ترجمه‌ای می‌تواند در روند تولید محتوا یک ترجمه مفید و با کیفیت باشد.

این واقعیتی است که درس ما بیشتر به سیاست‌های سر دبیری، برای ترجمه می‌پردازد. کلیاتی را در این درس مطرح می‌کنیم که طی آن می‌توانید، ترجمه‌هایی سریع و مفید برای یک وب سایت داشته باشید.

قبل از پرداختن به اصل درس می‌خواهم به این سوال بپردازم که اساسا چه زمانی باید به ترجمه بپردازیم و چه زمانی باید به تألیف روی آوریم.

تألیف و ترجمه دو بازوی اصلی تولید محتوا در همه انواع محتوا هستند. فرقی نمی‌کند شما یک ویدئو می‌سازید یا یک پست اینستاگرام یا یک صفحه وب، باید اول تشخیص دهید که سوژه شما چقدر برای ترجمه و چقدر برای تألیف مناسب است.

روند کار سپاری برای ترجمه چگونه است

تشخیص این کار با سردبیر و یا تولید کننده محتوای ارشد است. و البته به توانمندی مترجم یا مؤلف بستگی دارد. اصلی‌ترین عاملی که سبب می‌شود ما یکی از راه های ترجمه یا تألیف در تولید محتوا در پیش بگیریم توانمندی و ظرفیت ارگان محتوایی است که در آن به کار مشغولیم. گاهی اوقات سوژه‌ای که برای نوشتن در نظر داریم در منابع انگلیسی و یا هر زبان دیگر بسیار خوب، دقیق و مفید توضیح داده شده است. برای این که این موضوع را تشخیص دهید به یک سرچ انگلیسی دقیق نیاز دارید. ببنید عنوانی که برای کار انتخاب کرده اید یا کلمه کلیدی که برای شما مهم است در زبان انگلیسی چگونه ترجمه می‌شود در این راه گوگل ترنسلیت مفید است به خصوص در مواردی که کلمه مذبور تیک ویراستاران را گرفته است مانند این تصویر

ترجمه

علی‌رغم مقدار زیادی از ترجمه‌هایی که کاملا غلط هستند این موارد که در کنار خود علامت تیک را دارند. عملا مواردی هستند که مورد تأیید جمعی از افراد زبان‌دان و ترجمه‌دان شرکت کننده در پروژه گولگل ترنسلیت است. به عنوان ویراستار در پروژه گوگل ترنسلیت همکاری می‌کنند. اگر در این موارد غلطی مشاهده کردید. با فشردن دکمه ویرایش کلمه درست را وارد کنید و البته به جمع ویراستاران این پروژه گوگل بپیوندید.

شما در سه سطح می‌توانید متن خود را برای نگارش به افرادی گوناگون بسپارید.

• ترجمه محض
• تألیف محض
• ترجمه و تألیف

در در روش ترجمه محض شما یک متن را از یک منبع معتبر انتخاب می‌کنید و آن را برای مترجم ارسال می‌کنید. برای انتخاب منابع به مترجمان فشار نیاورید. زیرا آنها کارشان درست ترجمه کردن است و انتخاب منبع بر عهده مسئول یا ویراستار ارشد و یا ویراستار تخصصی است. من به شخصه بدترین تجربیاتم از همکاری با مترجمان، زمانی بود که از آنها خواستم صفر تا صد کار ترجمه را خود انجام دهند. تفاوت اصلی تولید کننده محتوا با مترجم دقیقا در همین است. شناخت کیفیت محتوا، مفید بودن و مناسب بودن برای مخاطب، کار ویراستاران ارشد است. کاری که در بسیاری اوقات حجم زیادی از کار تولید محتوا را به خود اختصاص می‌دهد.

پس ویراستار ارشد یک ارگان محتوایی، تشخیص می‌دهد سوژه‌ مورد نظر در کدام یک از روش‌ها قابل اجراست.

تألیف، حسابی جدا دارد. بیشتر برای مواردی استفاده می‌شود که خاص سرزمین ایران است. مثلا اگر قرار باشد درباره برج آزادی تهران مطلبی بنویسیم منابع انگلیسی آلمانی و فرانسه چندان راهگشا نیستند. اما با یک سرچ کتابخانه‌ای یا اینترنتی می‌توانید بهترین منابع را برای این سوژه به دست آورید و متنی را مطابق روشی که در درس نگارش آموختید کار را شروع کنید.

در روش تألیف و ترجمه ما نیاز داریم که چندین منبع  خارجی را بخوانیم و برداشت خود را از آنها بنویسیم. این کار بدی نیست حتی لینک دادن به این مطالب در انتهای متن و حتی در میانه‌ متن برای سئو شما هم خوب است. این یک پیشنهاد قوی سئویی است.

این روش بهترین گزینه برای جمع آوری و بومی سازی مطالب برای استفاده در ایران است. نتیجه تحقیقات متعدد را می‌توانید با این روش به خدمت بگیرد و استفاده کنید.

ترجمه و رعایت امانت

مهم‌ترین وظیفه مترجمان در ترجمه محض، رعایت امانت است. شما کاری به آن نداشته باشید که متن امریکایی، از مسابقات NFL در سال ۱۹۸۵ صحبت می‌کند و ما هیچ چیز از آن سر در نمی‌آوریم این کار ویراستار است که این بخش را نگه دارد؛ حذف کند؛ یا با توضیحی اضافه آن را واضح کند. اگر دوست داشتید به گونه‌ای که جدا بودن آن مشخص شود، توضیحی برای خواندن ویراستار بیان کنید.

حتی به دنبال این نباشید که سطح زبانی مقاله را بهبود ببخشید. البته ابهام در ترجمه به هیچ وجه پذیرفته نیست.

در ماجرای ترجمه و تألیف نیز رعایت امانت نقش مهمی‌ دارد. مهم است که با استفاده از انواع علامت‌های نقل قول، نظر مؤلف خارجی را حفظ کنید و حرف‌های او را به نام خود نزنید. اساسا مقاله تألیف و تألیف و ترجمه را کسانی می‌نویسند که در موردی صاحب نظرند.

 چه کلمه‌ای را ترجمه کنیم، چه کلمه‌ای را ترجمه نکنیم

حالا که فهمیدیم کار سپاری برای ترجمه چه روندی دارد، بهتر است به این موضوع بپردازیم که در ترجمه خود چه کلماتی را باید ترجمه کنیم و کدام را ترجمه نکنیم. در درس قبل در موضوع زبان درست گفتیم که در متن‌های علمی بسیاری از اصطلاحات را نمی‌توان ترجمه کرد و از سویی به چه درد می‌خورد که فارسی زبانان ناآشنا با آن علم تمام اصطلاحات را فارسی بخوانند باز هم درک آن مشکل می‌شود.

دوستان من، زبان برای برقراری ارتباط است. هر چه دایره این ارتباط بزرگ‌تر و شفاف‌تر باشد شما می‌توانید ارتباطی بهتر را برقرار کنید. در یک فاجعه صنعتی بعد از کنکاش بسیار، فهمیدند که کارگران به زبان سنتی و محلی خود حرف می‌زدند، سر کارگران هم چندان به انگلیسی مسلط نبوده‌اند و از این رو نکات ریزی را که مهندسان می‌گفتند در نمی‌یافتند. یک اشتباه در فهم زبان، موج دومینویی از اشتباهات را در پس خود داشت.

ترجمه

در بسیاری از کشورها تا ارتباط زبانی میان عالمان و بدنه جامعه برقرار نشده باشد، آن علم بومی نمی‌شود. شما قرار است دانش خود را به مردم عادی بفروشید. نمی‌توانید تمام مشتریان خود را اول یک کلاس زبان بفرستید. شاید انگلیسی حرف زدن شما، یا ملغمه کردن انگلیسی فارسی، فرانسه و آلمانی در نگاه اول کلاس داشته باشد. اما شما قرار است برای ایرانیان به زبان فارسی چیزی را ارائه کنید. پس زحمت بکشید بیشتر اصطلاحات علمی خود را ترجمه کنید. بسیاری از اصطلاحات علمی را فرهنگستان زبان و ادب فارسی برابر رسمی می‌سازد. اما گاهی هم مجبوریم به سرچ گوگل رجوع کنیم و ببینیم کدام یک از برابر‌ها بیشتر استفاده شده است.

البته گاهی هم ترجمه شما بهتر است یک مثال بزنم

سریال The Handmaid’s Tale در فارسی و بیشتر جاها به “سرگذشت ندیمه” یا “قصه ندیمه” ترجمه شده است. اما این کاری که در این سریال با زنان سرخ پوش انجام می‌دهند، در قدیم به کنیزی مشهور بوده است. کنیز‌ها یا برای کار خانه خریده می‌شدند و به آنها کنیز مطبخ می‌گفتند و یا برای مطامع جنسی و زادآوری خریده می‌شدند. پس اگر ترجمه خوبی برای این کلمه باشد خاطرات دستیار یا ندیمه نیست. “خاطرات کنیز” یا “سرگذشت کنیز” بهتر است. شما می‌توانید در متن خود و حتی در عنوان خود  به این موضوع اشاره کنید.

اما بعضی موارد را نمی‌توان ترجمه کرد. مانند اسامی شرکت اپل را سیب ترجمه نمی‌کنم، در فیلمی پدری به فرزند خود وعده خریدن گوشی توت سیاه می‌داد، که منظورش مارک بلک‌بری بود. همین طور سرواژه‌ها را ترجمه نکنید CTA سرواژه call to action است CTA را ترجمه نمی‌کنیم اولی بار کلمه call to action را می‌آوریم و این عبارت را به فراخوانی به اقدام ترجمه می‌کنیم. یک ترجمه دیگر آن هم می‌آوریم که اقدام به عمل است. حال از این دو باید یکی را انتخاب کنیم که بسته با سیاست سردبیری سایت دارد. گاهی پرکاربرد تر و گاهی، آن که درست تر می‌نماید، انتخاب می‌شود.

اما خط زبان‌های مشتق از لاتین یعنی بیشتر زبان‌های اروپای غربی، در فارسی خود دردسر های دیگری هم دارد. خیلی‌ها اسم‌های افراد مارک‌ها و اعلامی از این دست را همیشه انگلیسی می‌نویسند و بعد از گذشت چند پاراگراف می‌بینیم ۲۰ تا ۵۰ درصد متنشان را خط لاتینی تشکیل داده که باید برعکس فارسی از چپ به راست خوانده شود. در برابر این موضوع بهترین کار این است که املای فارسی برای آن اسم بسازیم. فرهنگ اعلام فریبرز مجیدی می‌تواند برای شما راه گشا باشد. در بار اول اسم شخص را می‌آوریم و املای لاتین را  رو به رویش در پرانتز یا بدون آن ذکر می‌کنیم و بعد فارسی اسم مورد نظر را استفاده کنید.

تفاوت‌های ساختاری

از این بحث‌های لغوی که بگذریم. ساختار‌های زبان‌های اروپایی است که گاه موجب مشکل در ترجمه می‌شود. هم در آن زبان‌ها و هم در زبان ما جملات روبه کوتاه شده است. در زبان انگلیسی چندین روش مجهول سازی جمله وجود دارد و در فرانسه مرد و زن و خنثی بودن همه چیز مشخص می‌شود ما در زبان فارسی این‌ها را نداریم. این ساختار‌ها در برگردان به فارسی به هیچ عنوان معنا نمی‌دهند.

یک اصلی اساسی در این میان وجود دارد. اگر متنی را نوشتید جمله مشخصی را نتوانستید با قرار دادن ارکان اصلی بازسازی کنید. راه را اشتباه رفته‌اید. گاهی یک جمله انگلیسی به سه جمله فارسی تقسیم می‌شود. این موضوع مهارت در ترجمه و مهارت در ویرایش را می‌طلبد.

با خواندن و مقابله کردن ترجمه‌های بزرگان این عرصه می‌توانید این فن شریف را به دست آورید.

در آخر، کتاب از پست و بلند ترجمه نوشته استاد کریم امامی را به شما معرفی می‌کنم نکاتی که درباره ترجمه در این کتاب آمده بسیار مفید است.